Η γνώση είναι δύναμη, η άγνοια κίνδυνος

Στην  ταινία "Fahrenheit 451" επιδιώκεται ο περιορισμός και η εξαφάνιση της γνώσης μέσω του καψίματος των βιβλίων. Η γνώση, όμως, είναι δύναμη, όπως επισημαίνει ο φιλόσοφος Φράνσις Μπέικον (Βάκων), και η άγνοια, σύμφωνα με τον Πλάτωνα, είναι η αιτία των κακών στους ανθρώπους. Είναι δύναμη, επειδή αποτελεί έρεισμα και μέσο για να δραπετεύεις από δύσκολες καταστάσεις. Είναι δύναμη, γιατί, όταν έχεις γνώση, δεν βαδίζεις στον δρόμο όλων, αν αυτόν δεν τον έχεις επιλέξει εσύ, αλλά διαμορφώνεις το δικό σου ξεχωριστό μονοπάτι και έχεις πολλές πιθανότητες να έχεις επιλέξει το σωστό. Και ο δάσκαλός του Πλάτωνα, Σωκράτης, πίστευε ότι υπάρχει μόνο ένα καλό, η γνώση, και μόνο ένα κακό, η άγνοια. Οι άνθρωποι πράττουν το κακό, όχι επειδή γεννιούνται κακοί ή επιλέγουν να γίνουν κακοί, αλλά από άγνοια, λέει ο Σωκράτης, από την άγνοια κυρίως του καλού, και μας διαφωτίζει για τον παιδαγωγικό ρόλο της γνώσης που αναμορφώνει τον άνθρωπο και του ανοίγει νέους κόσμους. Ο μαθητής του Πλάτωνα, Αριστοτέλης, υποστηρίζει ότι η εκπαίδευση ενός ανθρώπου μπορεί να καλλιεργήσει μέσα του την αρετή, προς την οποία έχει φυσική προδιάθεση.

Έτσι, λοιπόν, πηγή γνώσης είναι τα βιβλία. Καλλιεργούν την κριτική ικανότητα, διαμορφώνουν τον πνευματικό και ψυχικό κόσμο, διευρύνουν τους πνευματικούς ορίζοντες, ενώ συνάμα αυξάνουν την οξυδέρκεια. Είναι "εργαλείο ζωής". Τα βιβλία για εμάς είναι η εμβάθυνση και καλύτερη αναζήτηση τόσο του πνευματικού μας κόσμου, όσο και όλων των μηνυμάτων και των αξιών που θέλουν να μας περάσουν οι συγγραφείς μέσα από αυτά. Αποτελούν το κατεξοχήν μέσο διάδοσης της γνώσης. Έτσι καταλήγουμε στο συμπέρασμα ότι με την ύπαρξη βιβλίων εμφανίζεται η ελευθερία σκέψης, ζωής και δράσης στην ανθρωπότητα. Επομένως, η γνώση δεν είναι επικίνδυνη παρά μόνο για τα επικίνδυνα πολιτικά καθεστώτα.

Τα βιβλία αποτελούν κομμάτι της καλλιέργειας και της δημοκρατικής παιδείας. Αυτό ακριβώς τρομοκρατεί τα ανελεύθερα καθεστώτα. Ο φιλόσοφος Κορνήλιος Καστοριάδης υποστήριξε την άποψη ότι αποτελεί πλάνη η ιδέα πως ένα δημοκρατικό καθεστώς θα έβρισκε «ετοιμοπαράδοτα» δημοκρατικά άτομα που θα το βοηθούσαν να λειτουργήσει. Αντίθετα, τέτοια άτομα θα μπορούσαν να διαπλαστούν μονάχα μέσα σε δημοκρατική παιδεία και μόνο μέσω αυτής. Γι’ αυτόν τον λόγο, σύμφωνα με τον φιλόσοφο, η δημοκρατική παιδεία πρέπει να είναι το επίκεντρο της πολιτικής εξουσίας. Δεν μπορεί να υπάρξει δημοκρατική κοινωνία χωρίς δημοκρατική παιδεία, καθώς η πρώτη δεν «πέφτει» από τον ουρανό», όπως χαρακτηριστικά λέει, και δεν μπορεί να επιζήσει χωρίς άτομα που της αντιστοιχούν και είναι ικανά να την αναπαράγουν.

Έτσι καταλαβαίνουμε για ποιο λόγο τα βιβλία και η γνώση θεωρούνται επικίνδυνα. Αποτελούν μέσο διαμόρφωσης της δημοκρατικής συνείδησης, αφυπνίζουν τους πολίτες, τους παρακινούν να αναζητήσουν την αλήθεια, να μην συμβιβάζονται, να απαιτούν, να μην επαναπαύονται. 

Μαρία Φιλιππίδου - Φρειδερίκη Κοσκινά

 "Knowledge is Power" by sgreig1 is licensed under CC BY 2.0

Σωκράτης, 470/69-399 π.Χ.

Κορνήλιος Καστοριάδης, 1922-1997

Πλάτωνας, 427-347 π.Χ.

Φράνσις Μπέικον (Βάκων), 1761-1626

 [πηγή: Wikimedia Commons]