Η σκέψη βλάπτει

Ο Χίτλερ μέσω της Χιτλερικής Νεολαίας και του συστήματος εκπαίδευσης της προσπαθούσε να δημιουργήσει έναν φανατικό στρατό, ο οποίος θα ήταν σύμφωνος με τα δικά του πιστεύω και τις δικές του απόψεις. Στην ταινία υπάρχουν σκηνές από τη σκληρή εκπαίδευση των νέων, όπου οι Ναζί προσπαθούν να τους περάσουν το μήνυμα της ανωτερότητας της γερμανικής φυλής σε σχέση με άλλες και την απαξία των υπόλοιπων διαφορετικών φυλών στον κόσμο. Οι διαφορές, όπως του χρώματος, της καταγωγής και άλλες, ήταν κριτήρια τα οποία αυτόματα καθιστούσαν αυτούς τους ανθρώπους σαν κάτι κατώτερο και χωρίς σκοπό στην κοινωνία, σαν να μην είχε νόημα η ύπαρξή τους. Επομένως, ο Χίτλερ ήθελε μια ομάδα αδίστακτη, υπάκουη και σκληρή, η οποία θα ήταν έτοιμη να πράξει με οποιονδήποτε τρόπο υπέρ της Γερμανίας, των γνήσιων Γερμανών χωρίς καμία δεύτερη σκέψη.

Ο Πίτερ, ο ήρωας της ταινίας, είναι ένα παιδί το οποίο δεν δέχεται παθητικά όλα αυτά που ακούει, αλλά αναζητεί και αμφισβητεί ό,τι μαθαίνει από την εκπαίδευσή του αλλά και από τους ανθρώπους γύρω του. Δεν υποτάσσεται στην εύκολη λύση αλλά, αντιλαμβανόμενος την αλήθεια, αντιστέκεται χωρίς δειλία ξέροντας ότι πράττει σωστά, όπως ακριβώς ο πατέρας του. Τρομάζει στην ιδέα ότι μπορεί να γίνει σαν αυτούς που αντιπαθεί, να υποχωρήσει και να υποκύψει στην πίεση που του ασκούν κυρίως λόγω και της δράσης του πατέρα του ενάντια στους Ναζί.

Η προσπάθεια χειραγώγησης των νέων και η πλύση εγκεφάλου που παθαίνουν μας συγκλονίζουν. Χρησιμοποιούν κάθε ψυχολογικό μέσο να μεταλλάξουν τους νέους, να τους κάνουν πειθήνιους και τελικά να τους μετατρέψουν σε "όπλα" εναντίον όσων διαφωνούσαν.
Ο Μπέρτραντ Ράσελ, Άγγλος φιλόσοφος, διαπιστώνει με πικρία ότι αποτελεί αιτία των δεινών της ανθρωπότητας η δυνατότητα των κυβερνήσεων να επηρεάζουν τους ανθρώπους με επιστημονικά μέσα και να μπορούν να κατευθύνουν τις μάζες όπου τους αρέσει.    

Με απαράδεκτο τρόπο οι άνθρωποι ομογενοποιούνται και ισοπεδώνονται, μετατρέπονται με μια άμορφη μάζα άχρωμων, χωρίς προσωπικότητα, δίχως ταυτότητα και συνείδηση ανθρώπων. Η δημιουργία μη σκεπτόμενων σκληρών ανθρώπων-πολεμικών μηχανών, χωρίς συναισθήματα και ηθικούς ενδοιασμούς μόνο για ανελεύθερα καθεστώτα που βασίζονται στην πλύση εγκεφάλου μπορεί να αποτελεί βασικό στόχο. Η μαζοποίηση και ο φανατισμός των μαζών είναι χαρακτηριστικό του φασισμού. Καθώς η σκέψη νεκρώνει και οι αντιδράσεις κοπάζουν, οι άνθρωποι μεταθέτουν σε άλλους τη δυνατότητα να αποφασίζουν για τον εαυτό τους και τη ζωή τους. Και όπως αναφέρει ο στωικός φιλόσοφος Επίκτητος, κανείς δεν είναι ελεύθερος πραγματικά, αν δεν είναι κύριος του εαυτού του.

Ο συγγραφέας, δημοσιογράφος και κριτικός κινηματογράφου Βασίλης Ραφαηλίδης ασχολήθηκε με τον ναζισμό και υποστήριξε ότι ο φασισμός, βασικό στοιχείο του ναζισμού, στηρίζεται στη μάζα και τη βία που υπάρχει παντού σε όλη την κοινωνία. Ο φασισμός, όπως αναφέρει, αξιοποιεί τα πιο ζωώδη ένστικτα του ανθρώπου που δεν έχει ακόμα εξανθρωπιστεί και εξευγενιστεί, αλλά λειτουργεί με βαρβαρότητα στην καθημερινή του ζωή. Είναι φανερό, επομένως, ότι απευθύνεται σε αγέλες ανθρώπων, όπου επικρατεί ο πιο αδίστακτος και ο πιο δυνατός, και όχι σε κοινωνία ανθρώπων. Οι πιο αδύναμοι άνθρωποι πρέπει να υπακούσουν και να αφομοιωθούν, διαφορετικά αφανίζονται. Άραγε, όπως αναρωτιέται, αυτές οι ιδεολογίες απευθύνονται απλώς σε "σπέσιαλ ηλίθιους" και περιθωριακούς ανθρώπους, ή αυτό που πραγματικά συμβαίνει είναι πιο επικίνδυνο και σοβαρό από ό,τι νομίζουμε;

 Μαρία Τσουτσούμη

[πηγή: European School Radio]

Επίκτητος, 50-120 μ.Χ.

Μπέρτραντ Ράσελ, 1872-1970

Βασίλης Ραφαηλίδης, 1934-2000