Μακριά και...αγαπημένοι(;)

Στην ταινία "Μια καρδιά το χειμώνα" ο Στεφάν εντυπωσιάζεται με την Καμίλ από την πρώτη κιόλας στιγμή. Στην αρχή προσπαθεί να κρατήσει κρυφό το πάθος του για εκείνη λόγω του φίλου του, Μαξίμ, που είχε δεσμό μαζί της. Ο ήρωας μοιάζει εγκλωβισμένος στη μοναχική ζωή που διάλεξε να ζει ή που αρχικά ίσως να μην διάλεξε, αλλά τελικά συμβιβάστηκε με αυτήν και την συνήθισε. Κλειστός και μοναχικός, αποφεύγει να εκφράζει τα συναισθήματά του, αλλά το συνήθως ανέκφραστο πρόσωπό του φωτίζεται μυστικά, όταν αντικρίζει την Καμίλ. Προσπαθεί να την πείσει πως δεν την θέλει, όταν αρχίζει να διαπιστώνει με τρόμο τα συναισθήματά του, για να μην μπαίνει ο ίδιος σε πειρασμό και για να μην ανταποκρίνεται και αυτή στα ερωτικά του καλέσματα που ήταν φανερά, αν και προσπαθεί να τα κρύψει. Η Καμίλ παραφρονεί σταδιακά με τη στάση του και εκείνος προσπαθεί να την πείσει ότι αυτός είναι ο χαρακτήρας του και ότι δεν την αγαπάει, χωρίς να ευθύνεται κάποιο βίωμα για αυτή τη συμπεριφορά του. Καταλήγει όμως να την πληγώσει βαθιά και έτσι την χάνει οριστικά. Ο έρωτας μένει ανεκπλήρωτος, ενώ από εκείνη τη στιγμή και έπειτα ο Στέφαν την ερωτεύεται πιο πολύ από ποτέ. Όμως πλέον είναι αργά...

Αντίθετα με το happy end των ρομαντικών ταινιών, εδώ ο έρωτας παρουσιάζεται ως πρόβλημα. Ο Στεφάν μοιάζει να μην μπορεί να νιώσει, να αισθανθεί αγάπη, μοιάζει σαν να μην τον αγγίζει τίποτε. «Υπάρχει κάτι νεκρό σε εμένα» παραδέχεται, χωρίς όμως αυτό να ισχύει. Σταδιακά βλέπουμε ότι αυτό που τον κρατάει μακριά από την Καμίλ, δεν είναι οι ηθικοί του φραγμοί. Αυτό που συμβαίνει είναι ότι ο πολύ φυσιολογικός αυτός άνθρωπος δεν κατευθύνει την «αγάπη» του και δεν χαρίζει το «είναι» του στα πρόσωπα και στις ανθρώπινες σχέσεις, αλλά στα αντικείμενα της δουλειάς του, στην τέχνη του και στην υψηλή τέχνη της μουσικής.

Αυτό που καθοδηγεί την ύπαρξή του είναι αυτό που έχει επικρατήσει στη φιλοσοφία να ονομάζεται «πλατωνικός έρωτας». Ο Πλάτωνας στο «Συμπόσιό» του, παρουσιάζει τον Σωκράτη να συνομιλεί με άλλους για τη φύση του έρωτα. Ο φιλόσοφος επικαλείται την άποψη μιας γυναίκας, της Διοτίμας από την Μαντινεία, η οποία υποστήριξε ότι η θνητή φύση του ανθρώπου τον σπρώχνει στην διαιώνιση τους είδους του με την αναπαραγωγή. Έτσι μόνο εξασφαλίζει την «αθανασία» του, αφού αφήνει πίσω του απογόνους. Αυτός είναι ο έρωτας του σώματος, ο γήινος, ο φθαρτός, ο γιος της γήινης Αφροδίτης.

Υπάρχει όμως και ο άλλος ο έρωτας ο πνευματικός, ο ουράνιος, που είναι ανώτερος, ο έρωτας της ψυχής, ο έρωτας του πνεύματος και αυτός της πνευματικής δημιουργίας, σύμφωνα με τη Διοτίμα. Αυτός ο έρωτας είναι αθάνατος, τα έργα του πνευματικού έρωτα είναι αληθινά αθάνατα, δεν γνωρίζουν φθορά και δεν περνούν στη λήθη. Οι ψυχικά και πνευματικά καλλιεργημένοι άνθρωποι μόνο μπορούν να προσεγγίζουν αυτό το είδος του έρωτα. Οι άνθρωποι συνήθως, αναφέρει η Διοτίμα, ερωτεύονται μόνο τη μορφή, τη σωματική ομορφιά ενός άλλου ανθρώπου, η οποία όμως κάποτε θα χαθεί. Δεν μπορούν να προχωρήσουν πιο πέρα. Καταλαβαίνουμε ότι, όταν αυτός ο έρωτας εκπληρωθεί, μετά συχνά χάνουν το ενδιαφέρον τους για τα άτομα που έχουν ερωτευτεί και απλά «τους περνάει», προκαλώντας μεγάλο ψυχικό πόνο στον άνθρωπο που δεν θέλουν πια, αν αυτός εξακολουθεί να είναι ερωτευμένος.

Ο ανώτερος πνευματικός και ψυχικός έρωτας, ο πιο «φιλοσοφημένος», οδηγεί τον άνθρωπο από την ομορφιά της «ύλης» στη λατρεία και την αναζήτηση της αληθινής ομορφιάς, της ομορφιάς της ψυχής, τον καλλιεργεί και τον κάνει να αναζητάει το ουσιαστικότερο νόημα του έρωτα, αυτού που δεν πεθαίνει ποτέ. Έτσι ορισμένοι άνθρωποι «ερωτεύονται» ότι τους κάνει «γεμάτους» και ευτυχισμένους, ακόμη και τη δουλειά τους ή την τέχνη τους, παραμελώντας τις σχέσεις τους, όπως ο Στεφάν. Δεν μπορούμε να τον φανταστούμε με οικογένεια και με τη φροντίδα των παιδιών και βλέπουμε τις αρνητικές του αντιδράσεις όταν βλέπει ζευγάρια να καυγαδίζουν. Δεν φαίνεται ότι θέλει να μπει σε τέτοιες διαδικασίες σαν αυτές που δημιουργούν οι ανθρώπινες σχέσεις: η ένταση, τα παράπονα, η ζήλια, οι καυγάδες, η φθορά τον απομακρύνουν.  

Οι καταστάσεις μπερδεύονται όταν πιστεύουμε ότι ένας τέτοιος «ανώτερος» έρωτας δεν θα βρεθεί ποτέ στη ζωή μας ή αν τον βρούμε στο πρόσωπο ενός ανθρώπου φοβόμαστε να τον ζήσουμε μην τυχόν τον καταστρέψουμε και καταλήξει κάτι απογοητευτικό, όπως και οι κοινοί συνηθισμένοι έρωτες των ανθρώπων. Από τον φόβο να αγαπήσουμε και να πληγωθούμε, αν αυτό δεν καταλήξει καλά, μένουμε πολλές φορές μακριά, πνίγοντας τα συναισθήματά μας σαν τον Στεφάν. Μπορεί να βλέπουμε τον άλλον άνθρωπο σαν κάτι ιδανικό και δεν θέλουμε να το μολύνουμε και να το μετατρέψουμε σε κάτι φθηνό. Αυτό είναι πολύ δικαιολογημένο, ειδικά αν ένας άνθρωπος έχει πληγωθεί πολλές φορές. Μπορεί όμως να ζήσει ένας άνθρωπος έτσι; Το κλειδί της απάντησης το κρατάει ο καθένας μας ξεχωριστά.  

Γεωργία Αγγελίδου-Μάρθα Λαβασά 

Γκράφιτι του καλλιτέχνη Μπάνκσι  

"Banksy in Budapest 035c" by Andras Fulop is licensed under CC BY-NC-SA 2.0

    

Πλάτωνας, 427-347 π.Χ.  

Σωκράτης, 470/69-399 π.Χ.

[πηγή: Wikimedia Commons]