Τα ανελεύθερα καθεστώτα καίνε βιβλία
Παρακολουθώντας την ταινία "Fahrenheit 451" αναρωτιόμαστε πώς θα ήταν να ζει ένας απλός άνθρωπος σε ένα τέτοιο ανελεύθερο καθεστώς. Θα διαπιστώναμε ότι θα ένιωθε καταπίεση, φόβο, στεναχώρια, δεν θα μπορούσε να
εξωτερικεύσει τα συναισθήματα του, διότι στον άνθρωπο που διαβάζει δημιουργούνται
πολλά και διάφορα συναισθήματα και σκέψεις. Αν απαγορεύσεις αδικαιολόγητα σε οποιονδήποτε άνθρωπο να κάνει κάτι, και σε αυτήν την περίπτωση να εκφράζεται, μπορεί
να αποκτήσει τα εξής χαρακτηριστικά: ή γίνεται υποχείριο και σκύβει το κεφάλι
σε ό,τι και αν πουν οι ανώτεροι ή αντιδρά συνέχεια.
Ένας πυροσβέστης, ο ήρωας της ταινίας, είναι αυτός που επιβάλλει τον νόμο. Πιθανότατα τα συναισθήματά του είναι υπερηφάνεια, αλαζονεία ή υπεροψία, ίσως χαρά. Σταδιακά όμως νιώθει και αυτός καταπιεσμένος, επειδή γίνεται το εκτελεστικό όργανο των ανωτέρων του και αρχίζει να βρίσκει τον εαυτό του συνειδητοποιώντας πως η μέχρι τότε συμπεριφορά του είναι λανθασμένη. Η συμμετοχή στην επιχείρηση καψίματος των βιβλίων, την οποία υποστήριζε χωρίς να αμφισβητεί, γίνεται στο τέλος η προσωπική του φυλακή που τον πνίγει. Η αμφισβήτηση τον φέρνει αντιμέτωπο αρχικά με τον εαυτό του και στη συνέχεια με εκείνους που υπηρετούσε μέχρι τότε.
Οι αρχηγοί ενός τέτοιου καθεστώτος θα νιώθουν ευχαριστημένοι που ελέγχουν τον κόσμο όπως θέλουν, αλλά μπορεί κάποιος από αυτούς να νιώθει όπως και ο αρχηγός της πυροσβεστικής μονάδας όπου ανήκει ο ήρωας, δηλαδή να νιώθει «αδύναμος», κατά τα λεγόμενα του, και να γράφει ή να διαβάζει στα κρυφά και ενώ αυτό είναι απαγορευμένο, ίσως επειδή φοβάται να παραδεχτεί πως κάνει λάθος ή ίσως επειδή φοβάται τις συνέπειες και ότι θα χάσει όλα αυτά που είχε κερδίσει. Ο διχασμός μέσα του είναι αναπόφευκτος, στο τέλος όμως συνθλίβεται από το καθεστώς και καταπνίγει τις αντιδράσεις του, επιτελώντας μέχρι τέλους το "καθήκον" του.
Ένας πυροσβέστης, ο ήρωας της ταινίας, είναι αυτός που επιβάλλει τον νόμο. Πιθανότατα τα συναισθήματά του είναι υπερηφάνεια, αλαζονεία ή υπεροψία, ίσως χαρά. Σταδιακά όμως νιώθει και αυτός καταπιεσμένος, επειδή γίνεται το εκτελεστικό όργανο των ανωτέρων του και αρχίζει να βρίσκει τον εαυτό του συνειδητοποιώντας πως η μέχρι τότε συμπεριφορά του είναι λανθασμένη. Η συμμετοχή στην επιχείρηση καψίματος των βιβλίων, την οποία υποστήριζε χωρίς να αμφισβητεί, γίνεται στο τέλος η προσωπική του φυλακή που τον πνίγει. Η αμφισβήτηση τον φέρνει αντιμέτωπο αρχικά με τον εαυτό του και στη συνέχεια με εκείνους που υπηρετούσε μέχρι τότε.
Οι αρχηγοί ενός τέτοιου καθεστώτος θα νιώθουν ευχαριστημένοι που ελέγχουν τον κόσμο όπως θέλουν, αλλά μπορεί κάποιος από αυτούς να νιώθει όπως και ο αρχηγός της πυροσβεστικής μονάδας όπου ανήκει ο ήρωας, δηλαδή να νιώθει «αδύναμος», κατά τα λεγόμενα του, και να γράφει ή να διαβάζει στα κρυφά και ενώ αυτό είναι απαγορευμένο, ίσως επειδή φοβάται να παραδεχτεί πως κάνει λάθος ή ίσως επειδή φοβάται τις συνέπειες και ότι θα χάσει όλα αυτά που είχε κερδίσει. Ο διχασμός μέσα του είναι αναπόφευκτος, στο τέλος όμως συνθλίβεται από το καθεστώς και καταπνίγει τις αντιδράσεις του, επιτελώντας μέχρι τέλους το "καθήκον" του.
Συνηθέστερα οι άνθρωποι ενός τέτοιου καθεστώτος
θέλουν να νιώθουν ανώτεροι από τους άλλους, να εξουσιάζουν τον κόσμο με βάση τους δικούς τους νόμους χρησιμοποιώντας κάθε μέσο, ακόμη
και καίγοντας τα βιβλία και τη γνώση που αυτά περιέχουν και, στο τέλος, καίγοντας ακόμη και ανθρώπους που δεν συντάσσονται με τη δική τους ιδεολογία. Η παραπλάνηση, η τρομοκρατία και η εξαπάτηση είναι τα βασικά τους όπλα για να επιβληθούν.
Ο φιλόσοφος Νόαμ Τσόμσκι έχει αναφέρει ότι η αλήθεια και η πολιτική πραγματικότητα διαστρεβλώνεται συστηματικά μέσω της χειραγώγησης και ότι ένας άνθρωπος με κοινή λογική και κριτική σκέψη μπορεί να αντιληφθεί την ιδιοτέλεια αυτού του είδους της πολιτικής εξουσίας. Αυτό ακριβώς συμβαίνει στην ταινία. Αντίθετα, σύμφωνα με τον Γάλλο φιλόσοφο Ζαν-Ζακ Ρουσσώ και τη θεωρία του Κοινωνικού Συμβολαίου οι ηγεμόνες δεν είναι αφέντες του λαού, μα υπάλληλοί του. Ο λαός πρέπει να μπορεί να τους διορίζει και να τους απολύει όποτε θέλει. Δεν υπάρχει θέμα να συμβληθούν με τον λαό, πρέπει να τον υπακούσουν. Η ιδέα αυτή εκφράστηκε νωρίτερα και από τον Άγγλο φιλόσοφο Τζον Λοκ, ο οποίος υποστήριζε ότι σε περίπτωση που οι άνθρωποι βιώνουν μια τέτοια κατάσταση θα πρέπει να ανατρέψουν το καθεστώς και να το αντικαταστήσουν με άλλους ηγέτες που θα σέβονται τον λαό.
Ο φιλόσοφος Νόαμ Τσόμσκι έχει αναφέρει ότι η αλήθεια και η πολιτική πραγματικότητα διαστρεβλώνεται συστηματικά μέσω της χειραγώγησης και ότι ένας άνθρωπος με κοινή λογική και κριτική σκέψη μπορεί να αντιληφθεί την ιδιοτέλεια αυτού του είδους της πολιτικής εξουσίας. Αυτό ακριβώς συμβαίνει στην ταινία. Αντίθετα, σύμφωνα με τον Γάλλο φιλόσοφο Ζαν-Ζακ Ρουσσώ και τη θεωρία του Κοινωνικού Συμβολαίου οι ηγεμόνες δεν είναι αφέντες του λαού, μα υπάλληλοί του. Ο λαός πρέπει να μπορεί να τους διορίζει και να τους απολύει όποτε θέλει. Δεν υπάρχει θέμα να συμβληθούν με τον λαό, πρέπει να τον υπακούσουν. Η ιδέα αυτή εκφράστηκε νωρίτερα και από τον Άγγλο φιλόσοφο Τζον Λοκ, ο οποίος υποστήριζε ότι σε περίπτωση που οι άνθρωποι βιώνουν μια τέτοια κατάσταση θα πρέπει να ανατρέψουν το καθεστώς και να το αντικαταστήσουν με άλλους ηγέτες που θα σέβονται τον λαό.
Το κάψιμο βιβλίων γνωρίζουμε ότι το έκαναν και οι Ναζί.
Ο αρχηγός τους ο Χίτλερ, άνθρωπος με επικίνδυνες πολιτικές πεποιθήσεις και
συμπλέγματα κατωτερότητας, θέλοντας να αποδείξει ότι οι Γερμανοί είναι «ανώτεροι» από τους άλλους λαούς, επέβαλλε καθεστώς βίας,
τρομοκρατίας, ρατσισμού, ανισότητας και εξόντωσης των «κατώτερων» από τους
«ανώτερους», αφού ο «ανώτερος» πάντα κάνει ό,τι θέλει και όποιος τολμήσει να διαφωνήσει
με εκείνον τότε τον περιμένει ο θάνατος. Η ελευθερία ισχύει όχι για τους άλλους
παρά μόνο για τους ίδιους, φοβούνται καθετί διαφορετικό, δεν πιστεύουν στη
δικαιοσύνη και την ισότητα και τρέμουν στην ιδέα της επανάστασης. Ο ποιητής
Χάινριχ Χάινε έγραφε: «Εκεί όπου καίνε βιβλία μία μέρα θα καίνε και ανθρώπους»
και επαληθεύτηκε, όπως ακριβώς επαληθεύεται και στην ταινία.
Παντελής -Μάριος Μπουτζής
Ζαν-Ζακ Ρουσσώ, 1712-1778
Τζον Λοκ, 1632-1704
Χάινριχ Χάινε, ποιητής, 1797-1856
Νόαμ Τσόμσκι, 1928
[πηγή: Wikimedia Commons]
[πηγή: Wikimedia Commons]
Δεν είναι τυχαίο, Παντελή, το γεγονός ότι η παιδεία και η γνώση προβληματίζουν πολύ αυτά τα καθεστώτα, που υποτίθεται ότι θα έπρεπε να εργάζονται για το καλό των πολιτών. Το κάψιμο των βιβλίων είναι δυστυχώς πρακτική που εφαρμοζόταν από την αρχαιότητα. Αργότερα, πολλοί φιλόσοφοι και επιστήμονες σε σκοταδιστικές εποχές διώκονταν και τα φιλοσοφικά ή τα επιστημονικά τους έργα καίγονταν στην πυρά, όπως άλλωστε και οι ίδιοι κυρίως κατά τον Μεσαίωνα. Μπορείς όμως να εξαφανίσεις τη γνώση καίγοντας βιβλία; Μήπως μαζί με αυτά εξαφανίζεται και η επιθυμία του ανθρώπου για ελευθερία;
ΑπάντησηΔιαγραφήΩραία τοποθέτηση και ωραία και η εικόνα που επέλεξες!
ΑπάντησηΔιαγραφή